KEYFİ GÖZALTI VE TUTUKLAMALAR
Hafta boyunca savcılar en az 269 kişi hakkında Gülen hareketiyle irtibatlı oldukları gerekçesiyle gözaltı kararı verdi. Birleşmiş Milletler Keyfi Tutuklama Çalışma Grubu (WGAD) tarafından Ekim 2020’de yayımlanan bir görüş belgesinde söz konusu grupla bağlantılı olduğu iddia edilen kişilerin geniş çaplı ve sistematik olarak hürriyetinden mahrum bırakılmasının insanlığa karşı suç teşkil edebileceği belirtildi. Derneğimiz 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana gerçekleşen Gülen hareketi bağlantılı toplu gözaltı uygulamalarını detaylı bir veritabanı vasıtasıyla sistematik olarak kayda geçirmektedir.
20 Eylül: Nörolojik dejeneratif huntington hastası olan ve 2015 yılında Twitter'da paylaştığı bir mesajınden dolayı verilen 22 aylık hapis cezası temyiz mahkemesi tarafından onaylanan Bekir Güven, cezaevine gönderildi.
21 Eylül: Bir savcı, siyasi mahkum Resul Baltacı'nın hapis cezasını mahkeme süreci olmaksızın 36 yıldan 45 yıla uzattı ve şartlı tahliye şansını ortadan kaldırdı. Baltacı hakkındaki kararın nedeni, cezaevinde yapılan bir arama sırasında üzerinde 12 Eylül döneminde cezaevinde ölen kişilerin fotoğrafının yer aldığı bir kart bulundurduğunun tespit edilmesi.
KEYFİ YAŞAM HAKKI İHLALLERİ
20 Eylül: Van'da bir askeri helikopter Türkiye-İran sınırında bulunan bir gruba ateş açarak, 19 ve 16 yaşındaki iki kişinin ölümüne neden oldu.
20 Eylül: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Savunucularının Durumuna İlişkin Özel Raportörü Mary Lawlor, Antalya yakınlarında tarımsal alanda yasa dışı şekilde kirliliğe yol açan bir taş ocağını protesto ettikleri sırada katledilen evli çift Ali Ulvi ve Aysin Büyüknohutçu'ya yönelik cinayetin aydınlatılması için Türk hükümetine çağrıda bulundu.
23 Eylül: Özgürlük İçin Hukukçular Derneği'nden avukat Ahmet Baran Çelik, Suriye'deki savaşın başladığı 2011 yılından bu yana, Türk güvenlik güçlerinin Suriye sınırında toplam 502 kişiyi öldürdüğünü açıkladı.
ZORLA KAYBEDİLMELER
Hafta boyunca, 2016-2018 yılları arasındaki olağanüstü hal döneminde görevinden ihraç edilen ve 6 Ağustos 2019 tarihinde ortadan kaybolduğu ihbar edilen eski kamu çalışanı Yusuf Bilge Tunç’tan bir haber alınamadı. Tunç’un ortadan kaybolması 2016 yılından bu yana yaşanan ve Türk hükümetinin dahil olduğuna dair güçlü bulgular içeren bir dizi zorla kaybedilme vakasının son örneklerinden biri oldu.
TOPLANTI VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
20 Eylül: Ankara'da polis, üniversite öğrencilerinin barınma sorununa ilişkin protesto düzenleyen dokuz kişiyi gözaltına aldı.
21 Eylül: Adana'da polis yerel bir HDP yöneticisinin yanı sıra tutuklu yakınlarıyla dayanışma için kurulmuş bir sivil toplum kuruluşunun iki yöneticisini gözaltına aldı.
22 Eylül: İstanbul'da polis, tutuklu yakınlarıyla dayanışma için kurulmuş bir sivil toplum kuruluşuna yönelik bir soruşturma kapsamında sekiz kişiyi gözaltına aldı. Gözaltına alınan kişiler 24 Eylül günü ev hapsi tedbiriyle serbest bırakıldı.
22 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, seçilmiş belediye başkanının yerine geçmek üzere hükümet tarafından atanan kayyuma yönelik protestoları takip ettiği gerekçesiyle gazeteci Yelda Çiçek'i 1 yıl 8 ay hapis cezaesına mahkum etti.
22 Eylül: Eskişehir'de polis, üniversite öğrencilerinin barınma sorununu protesto etmek için bir parkta uyuyan altı kişiyi gözaltına aldı.
22 Eylül: İstanbul'da polis, üniversite öğrencilerinin barınma sorununu protesto eden dört kişiyi gözaltına aldı.
22 Eylül: Yargıtay, 2011 yılında öğrenci olarak katıldığı bir protesto nedeniyle gazeteci Aziz Oruç'a verilen 6 yıl, 3 ay hapis cezasını bozdu.
23 Eylül: Tekirdağ'da polis bir işçi eylemine müdahale ederek en az 58 kişiyi gözaltına aldı.
23 Eylül: İzmir'de polis üniversite öğrencilerinin barınma sorununu protesto eden üç kişiyi gözaltına aldı.
24 Eylül: Bolu'da polis 2016 darbe girişiminin ardından KHK ile kamu görevinden ihraç edilmelerini protesto eden üç kişiyi gözaltına aldı.
25 Eylül: Hatay'da bir ilçe kaymakamlığı, insan hakları grupları tarafından planlanan bir konseri Covid-19 salgınını gerekçe göstererek yasakladı.
İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
20 Eylül: Nörolojik dejeneratif huntington hastası olan ve 2015 yılında Twitter'da paylaştığı bir mesajınden dolayı verilen 22 aylık hapis cezası temyiz mahkemesi tarafından onaylanan Bekir Güven, cezaevine gönderildi.
21 Eylül: Antalya'da bir mahkeme gazeteciler Cihat Ünal, Ömer Özdemir ve Serhat Şeftali'yi terör örgütü üyeliği suçlamasıyla 6 yıl 3 ay hapis cezasına mahkum etti. Mahkeme ayrıca, gazeteciler Osman Yakut ve Olgun Matur'u terör örgütüne yardım etme suçlamasıyla 3 yıl 2 ay hapis cezasına çarptırdı. Mahkumiyet kararları gazetecilerin Gülen hareketiyle irtibatlı olduğu iddiası nedeniyle verildi.
21 Eylül: Freedom House tarafından dünya genelinde internet özgürlüğünün durumuna ilişkin yayımlanan yıllık bir raporda, Türkiye'de internet özgürlüğünün art arda üçüncü yılda da gerilemeye devam ettiği ve yıl boyunca yüzlerce web sayfasına erişim engeli getirildiği belirtildi.
21 Eylül: İstanbul'da savcılar, uyuşturucu ticaretine dair iddialarda bulunduğu bir videoda kıdemli iktidar partisi üyesi Binali Yıldırım'ın oğlu Erkam Yıldırım'a hakaret ettiği gerekçesiyle mafya lideri Sedat Peker hakkında hazırladıkları bir iddianamede 6 yıl 4 ay hapis cezası talep etti.
21 Eylül: Teori ve Politika dergisinin 82. sayısı, İbrahim Kaypakkaya övüldüğü gerekçesiyle toplatıldı.
22 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, seçilmiş belediye başkanının yerine geçmek üzere hükümet tarafından atanan kayyuma yönelik protestoları takip ettiği gerekçesiyle gazeteci Yelda Çiçek'i 1 yıl 8 ay hapis cezaesına mahkum etti.
22 Eylül: İstanbul'da bir mahkeme halka açık bir koyda inşa edilen bir otelin sahibi hakkında yayımlanan haberlere erişim engeli getirdi.
23 Eylül: İzmir'de polis gazeteci Süleyman Gençel'i gözaltına aldı.
23 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Jinnews haber sitesi tarafından kullanılan üç farklı web sayfasına ulusal güvenlik gerekçesiyle erişim engeli getirdi.
23 Eylül: İstanbul'da bir mahkeme gazeteci Barış Terkoğlu tarafından kaleme alınan bir köşe yazısına erişim engeli getirdi.
23 Eylül: İstanbul'da bir mahkeme, 25 yaşındaki Dilek Doğan'ın ölümüne sebep olan ev baskınında rol oynayan polis memurlarına ilişkin haberlere erişim engeli getirdi.
23 Eylül: İstanbul'da bir mahkeme, eski bir Sağlık Bakanlığı yöneticisinin, Alzheimer hastası babası adına gayrımenkul işlemi yapabilmek için babası hakkında bakanlık tarafından sağlıklı raporu çıkardığı iddiasına ilişkin haberlere erişim engeli getirdi.
23 Eylül: Sağlık Bakanlığı, bakan yardımcılarından birinin eşi ve çocuğuna ait bir şirkete çok sayıda bakanlık ihalesi verildiğine ilişkin bir muhalefet soru önergesini haberleştirdikleri gerekçesiyle Cumhuriyet, BirGün ve Evrensel gazetelerine dava açtı.
24 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Etkin haber ajansı tarafından kullanılan bir web sayfasına erişim engeli getirdi.
24 Eylül: Mersin'de bir mahkeme iktidar partisinin il yöneticilerinden biri ve aile üyeleri hakkında yasadışı işlemler yaptıklarına ilişkin haberlere erişim engeli getirdi.
24 Eylül: Batman'da bir mahkeme, belediye başkanının yakın bir arkadaşının oğluna kamu ihalesi verdiğine ilişkin haberlere erişim engeli getirdi.
24 Eylül: İstanbul'da bir mahkeme, cumhurbaşkanının oğlunun bir arkadaşına verilen inşaat ihalelerine dair daha önce getirilen erişim engelleriyle ilgili haberlere erişim engeli getirdi.
25 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Özgür Gelecek haber sitesi tarafından kullanılan bir internet sayfasına erişim engeli getirdi.
26 Eylül: Kamu kaynaklarından medyaya verilen reklamları düzenleyen Basın İlan Kurumu, hükümete muhalif Cumhuriyet gazetesini, bir cumhurbaşkanlığı yöneticisinin vakıf arazisine illegal inşaat yaptırdığı iddiasına ilişkin yayınları nedeniyle, 74 günlük reklam yasağıyla cezalandırdı.
26 Eylül: Batman'da yerel gazeteci İdris Yayla, bilinmeyen kişiler tarafından telefonda tehdit edildiğini, olayın ardından iki kişi tarafından evinin önünde havaya ateş açıldığını duyurdu.
İNSAN HAKLARI SAVUNUCULARI
21 Eylül: Türkiye İnsan Hakları Vakfı, yayımladığı bir bilgi notunda, 1 Mart-31 Ağustos tarihleri arasında toplam 1.098 insan hakları savunucusunun gözaltına alındığını, 33'ünün tutuklandığını açıkladı.
23 Eylül: Hakkari'de bir mahkeme İnsan Hakları Derneği üyelerinden Sait Çağlayan'ı terörizm suçlamalarıyla 6 yıl 3 ay hapis cezasına mahkum etti.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE HUKUK DEVLETİ
20 Eylül: Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Savunucularının Durumuna İlişkin Özel Raportörü Mary Lawlor, Antalya yakınlarında tarımsal alanda yasa dışı şekilde kirliliğe yol açan bir taş ocağını protesto ettikleri sırada katledilen evli çift Ali Ulvi ve Aysin Büyüknohutçu'ya yönelik cinayetin aydınlatılması için Türk hükümetine çağrıda bulundu.
21 Eylül: Medyada yer alan haberlerde, cumhuriyet savcıları tarafından 2016-2020 yılları arasında yaklaşık 1,5 milyon kişi hakkında terörizm suçlamasıyla soruşturma başlatıldığı, bu soruşturmalardan 208.833'ünün sonuçlandırıldığı açıklandı.
KÜRT AZINLIK
20 Eylül: Düzce'de yerel halktan oluşan bir grup, Kürt bölgelerinden gelen mevsimlik işçilere saldırarak bazı işçileri yaraladı.
20 Eylül: Elazığ'da bir cezaevi yönetimi, eski muhalefet milletvekili Leyla Güven'e gönderilen bir elbiseyi, üzerinde Kürt halkını sembolize eden renkler yer aldığı gerekçesiyle geri çevirdi.
20 Eylül: Antalya'da bir grup, Kürt çoğunluklu Diyarbakır şehrine doğru hareket halinde olan bir şehirler arası otobüse saldırarak iki kişinin yaralanmasına neden oldu.
21 Eylül: Van'da bir mahkeme HDP yöneticisi Fırat Keser'i terörizm suçlamaları nedeniyle 7 yıl 6 ay hapis cezasına mahkum etti.
21 Eylül: Adana'da polis yerel bir HDP yöneticisinin yanı sıra tutuklu yakınlarıyla dayanışma için kurulmuş bir sivil toplum kuruluşunun iki yöneticisini gözaltına aldı.
22 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, terörizm suçlamasıyla Aralık 2016'dan bu yana cezaevinde tutulan eski HDP milletvekili Çağlar Demirel'in tahliyesine karar verdi.
23 Eylül: Ankara'da polis HDP yöneticisi Betül Ünsal'ı terörizm suçlamasıyla gözaltına aldı. Ünsal aynı gün çıkarıldığı mahkeme tarafından tutuklandı.
23 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Jinnews haber sitesi tarafından kullanılan üç farklı web sayfasına ulusal güvenlik gerekçesiyle erişim engeli getirdi.
24 Eylül: HDP İzmir bürosuna yönelik 17 Haziran günü gerçekleştirilen silahlı terör saldırısında hayatını kaybeden 38 yaşındaki parti çalışanı Deniz Poyraz'ın ailesi, ihmal ile suçladıkları polis hakkında suç duyurusunda bulundu.
24 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Etkin haber ajansı tarafından kullanılan bir web sayfasına erişim engeli getirdi.
25 Eylül: Diyarbakır'da bir mahkeme, Kürt sorununa ilişkin yayınlarıyla bilinen Özgür Gelecek haber sitesi tarafından kullanılan bir internet sayfasına erişim engeli getirdi.
CEZAEVİ KOŞULLARI
20 Eylül: Medyada yer alan haberler, Afyon'da cezaevinde tutulan mahkum Kenan Özcan'ın 17 Eylül günü hastaneye kaldırıldığını, üç gün sonra da hayatını kaybettiğini açığa çıkardı. Özcan'ın oğlu yetkili makamların babasının ölüm nedenine ilişkin hiçbir açıklama yapmadığını duyurdu.
20 Eylül: Elazığ'da bir cezaevi yönetimi, eski muhalefet milletvekili Leyla Güven'e gönderilen bir elbiseyi, üzerinde Kürt halkını sembolize eden renkler yer aldığı gerekçesiyle geri çevirdi.
22 Eylül: Diyarbakır'da bir cezaevi yönetimi, mahkum Ayşe Gökkan hakkında, cezaevinde karşılaştığı hak ihlallerine ilişkin olarak savcılığa yazdığı bir dilekçede kullandığı bazı ifadeler nedeniyle disiplin soruşturması başlattı.
MÜLTECİLER VE GÖÇMENLER
20 Eylül: İçişleri Bakanlığı, Ankara'da Ağustos ayında yaşanan göçmen karşıtı kitlesel saldırılara hedef olan, çoğu Suriyeli mültecilere ait bazı evlerin yıkılması yönünde talimat yayımladı.
21 Eylül: Türk jandarmalar tarafından Meriç Nehri'ne atılan göçmenlerin aileleri, yetkili makamlardan akrabalarının bulunmasını talep etti. Ağustos ayında yaşanan hadisede, 50'den fazla göçmenin Yunanistan güvenlik güçleri tarafından sınırda geri itilmelerinin ardından Türk jandarmalar tarafından nehre atıldığı iddia edilmişti.
23 Eylül: Ege Denizi üzerinden Yunanistan'a kaçma girişiminde bulunan sekiz KHK'lı öğretmen ve polis, sahil güvenlik tarafından gözaltına alındı, ardından da tutuklandı.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE
22 Eylül: Medyada yer alan haberler, Temmuz 2016'da Gülen hareketiyle irtibatlı olduğu suçlamasıyla gözaltına alındığı sırada işkenceye maruz bırakıldığı şikayetiyle başvuran Eyüp Birinci'nin Mayıs 2021'de Anayasa Mahkemesi tarafından haklı bulunduğunu ortaya çıkardı.
23 Eylül: Anayasa Mahkemesi, 1992 yılında Diyarbakır'da asker işkencesi nedeniyle hayatını kaybeden bir kişinin ailesine tazminat ödenmesine hükmetti.
26 Eylül: Hatay'da polis memurları, bir yol çevirmesi sırasında tartıştıkları iki kişiye fiziksel saldırıda bulundu.
SINIR ÖTESİ KÖTÜ MUAMELE VE HAK İHLALLERİ
23 Eylül: Der Spiegel haber sitesi, Alman polisinin 17 Eylül günü Düsseldorf'ta bir otele baskın düzenleyerek, üzerinde bir tabanca, çok sayıda mühimmat ve Gülen hareketi mensuplarına ait isim listesi bulunan 40 yaşındaki bir Türk'ün gözaltına alındığını duyurdu.
KADIN HAKLARI
21 Eylül: İnsan Hakları Derneği İzmir şubesi yayımladığı bir raporda, Türkiye'nin kadına karşı şiddeti engellemeye yönelik İstanbul Sözleşmesi'nden ayrılmasının ardından bölgede kadınlara karşı hak ihlallerinde bir artış görüldüğünü belirtti.