(İlgili kaynakların linkleri İngilizce versiyonda yer almaktadır.)
KEYFİ GÖZALTI VE TUTUKLAMALAR
Hafta boyunca savcılar en az 142 kişi hakkında Gülen hareketiyle irtibatlı oldukları gerekçesiyle gözaltı kararı verdi. Birleşmiş Milletler Keyfi Tutuklama Çalışma Grubu (WGAD) tarafından Ekim 2020’de yayımlanan bir görüş belgesinde söz konusu grupla bağlantılı olduğu iddia edilen kişilerin geniş çaplı ve sistematik olarak hürriyetinden mahrum bırakılmasının insanlığa karşı suç teşkil edebileceği belirtildi. Derneğimiz 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana gerçekleşen Gülen hareketi bağlantılı toplu gözaltı uygulamalarını detaylı bir veritabanı vasıtasıyla sistematik olarak kayda geçirmektedir.
ZORLA KAYBEDİLMELER
Hafta boyunca, 2016-2018 yılları arasındaki olağanüstü hal döneminde görevinden ihraç edilen ve 6 Ağustos 2019 tarihinde ortadan kaybolduğu ihbar edilen eski kamu çalışanı Yusuf Bilge Tunç’tan bir haber alınamadı. Tunç’un ortadan kaybolması 2016 yılından bu yana yaşanan ve Türk hükümetinin dahil olduğuna dair güçlü bulgular içeren bir dizi zorla kaybedilme vakasının son örneklerinden biri oldu.
12 Haziran: Kürt müzisyen Dildar Didêrî, Diyarbakır’da kendini polis olarak tanıtan kişilerce gayrıresmi olarak alıkonulduğunu, boş bir araziye götürüldüğünü, dört saat sonra da bir yol kenarında bırakıldığını açıkladı.
TOPLANTI VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
12 Haziran: Muş’ta polis, Paris’teki Kürt kültür derneğine yönelik saldırıda hayatını kaybeden bir kişinin cenaze törenine katıldıkları gerekçesiyle 18 kişiyi gözaltına aldı. Gözaltılarla ilgili olarak 15 Haziran günü düzenlenen bir protestoya da müdahale eden polis dört kişiyi daha gözaltına aldı.
13 Haziran: İzmir’de polis, LGBT onur ayı vesilesiyle düzenlenen piknik etkinliğine müdahale ederek beş üniversite öğrencisini gözaltına aldı.
13 Haziran: Siirt Valiliği, il sınırları içerisinde her türlü açık hava toplantı ve gösterisini 15 gün boyunca yasakladı.
15 Haziran: İstanbul’da işçi protestosuna müdahale eden polis altı kişiyi gözaltına aldı.
15 Haziran: Tekirdağ’da polis, sendika yöneticileri Güneş Atalay ve Cahit Atalay’ı gözaltına aldı. Gözaltı gerekçesi açıklanmadı. Sendikanın il şubesine de baskın düzenleyen polis, bilgisayarlara ve yazılı materyallere el koydu. Gözaltına alınan sendika yöneticileri iki gün sonra adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
15 Haziran: İstanbul Valisi, ildeki tüm LGBT onur ayı etkinliklerinin “ailenin korunması amacıyla” yasaklandığını açıkladı.
15 Haziran: Eskişehir Valiliği, LGBT onur ayı etkinliklerinin 30 gün boyunca yasaklandığını açıkladı.
15 Haziran: Eskişehir’deki bir mahkeme, Temmuz 2022’de düzenlenen LGBT onur yürüyüşüne katılımları nedeniyle yargılanan yedi kişinin beraatına hükmetti.
16 Haziran: İstanbul’daki bir ilçe kaymakamlığı, Kürt sivil toplum kuruluşu tarafından planlanan kültürel bir etkinliği yasakladı.
16 Haziran: Aydın Valiliği, bütün LGBT onur ayı etkinliklerinin üç gün süreyle yasaklandığını açıkladı.
16 Haziran: Muğla’daki bir ilçe kaymakamlığı, bütün LGBT onur ayı faaliyetlerinin 10 gün süreyle yasaklandığını açıkladı.
17 Haziran: İstanbul’daki bir ilçe kaymakamlığı, posterinde LGBT bireylere atıf yapıldığı gerekçesiyle bir stand up komedi gösterisini yasakladı.
17 Haziran: İzmir Valisi, LGBT onur ayı vesilesiyle düzenlenen tüm etkinliklerin yasaklandığını açıkladı.
18 Haziran: İstanbul’da LGBT onur yürüyüşüne müdahale eden polis 10 kişiyi gözaltına aldı. Eylemciler aynı gün içinde serbest bırakıldı.
İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
12 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, etkinliklere katılımı nedeniyle terör örgütü propagandası suçlamasıyla yargılanan Kürt gazeteci Ceylan Şahinli’nin beraatına hükmetti.
13 Haziran: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), bir meclis oturumu sırasında “Kürdistan” referansı yaptığı için disiplin cezası alan eski milletvekili Osman Baydemir’e ilişkin davada Türkiye’yi haksız buldu. AİHM kararında meclis disiplin cezasının ifade özgürlüğü ihlali teşkil ettiğine hükmetti.
13 Haziran: Adana savcıları, üst düzeyli bir subaya yönelik sosyal medya eleştirileri nedeniyle avukat Tugay Bek hakkında soruşturma başlattı. Soruşturma kapsamında Bek polis tarafından ifadeye çağırıldı.
13 Haziran: Savcılar, sürgündeki bir gazeteciye ilişkin sosyal medya yorumları nedeniyle gazeteci Cüneyt Arat hakkında soruşturma başlattı. Soruşturma kapsamında Arat ifadeye çağırıldı.
13 Haziran: İstanbul’daki bir mahkeme, yaptıkları haberler nedeniyle yargılanan gazeteciler Canan Coşkun ve Barış Pehlivan’ın beraatına hükmetti.
14 Haziran: İstanbul’daki bir mahkeme, yüksek yargı mensubu Yüksel Kocaman’ın cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la yakın ilişkisi üzerine yaptığı haberler nedeniyle gazeteci Gökay Başcan’a hakaret suçlamasıyla 23 ay hapis cezası verdi ve hükmün açıklanmasını geri bıraktı.
14 Haziran: Van’daki bir mahkeme, bir inşaat projesi üzerine haber takibi yaparken taşeron saldırısına uğrayan ve saldırı sırasında kendini savunan gazeteci İdris Yılmaz’ı “kasten yaralama” suçlamasıyla dört aydan fazla hapis cezasına mahkum etti ve hükmün açıklanmasını geri bıraktı.
14 Haziran: Antalya’da polis, 1 Mayıs gösterileri sırasında sosyalist bir militanın flamasını taşıdığı gerekçesiyle çocuk yaştaki bir kişiyi gözaltına aldı.
15 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, sosyal medya paylaşımları nedeniyle terör örgütü propagandası yapmak suçlamasıyla yargılanan İnsan Hakları Derneği (İHD) eski yöneticisi Aslı Saraç’ın beraatına hükmetti.
16 Haziran: Adana’daki bir mahkeme, verdiği müzik derslerinde terör örgütü propagandası yaptığı suçlamasıyla Kürt müzisyen İlyas Arzu’yu 6 yıl 3 ay hapis cezasına mahkum etti. Aynı davada yargılanan müzisyen Jiyan Savcı ise beraat etti.
16 Haziran: Sakarya savcıları, bir komutan tarafından 15 askere cinsel saldırıda bulunulduğu iddialarını haberleştirmesi nedeniyle gazeteci Diren Yurtsever hakkında soruşturma başlattı. Soruşturma kapsamında Yurtsever polis tarafından ifadeye çağırıldı.
16 Haziran: Hükümete yönelik eleştirilerinin ardından tutuklanan dini cemaat lideri Alparslan Kuytul, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
17 Haziran: Haziran 2022’de tutuklanan Kürt gazetecilerden Safiye Alagaş, ilk duruşmasının ardından adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
17 Haziran: Gazeteci Sinan Aygül, Bitlis’teki bir ilçenin iktidar partisi üyesi belediye başkanı olan Mehmet Emin Geylani’nin koruma ekibinin fiziksel saldırısına uğradığını duyurdu. Saldırı, Geylani’nin adının karıştığı usulsüzlük iddialarının Aygül tarafından haberleştirilmesinin ardından meydana geldi. Aygül, saldırganların kendisini “Bir daha başkan hakkında yazarsan geberirsin” sözleriyle tehdit ettiğini de belirtti.
İNSAN HAKLARI SAVUNUCULARI
15 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, sosyal medya paylaşımları nedeniyle terör örgütü propagandası yapmak suçlamasıyla yargılanan İnsan Hakları Derneği (İHD) eski yöneticisi Aslı Saraç’ın beraatına hükmetti.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE HUKUK DEVLETİ
14 Haziran: Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanı adaylığına Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle itiraz eden Ahmet Çakmak isimli hakim hakkında soruşturma başlattı.
14 Haziran: Diyarbakır’da polis, savcılığın talimatıyla Süleyman Şahin adlı avukatı gözaltına aldı. Şahin iki gün sonra adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
KÜRT AZINLIK
12 Haziran: Kürt müzisyen Dildar Didêrî, Diyarbakır’da kendini polis olarak tanıtan kişilerce gayrıresmi olarak alıkonulduğunu, boş bir araziye götürüldüğünü, dört saat sonra da bir yol kenarında bırakıldığını açıkladı.
12 Haziran: Şırnak’ta polis, aralarında HDP yöneticilerinin de bulunduğu 12 kişiyi gözaltına aldı.
12 Haziran: Muş’ta polis, Paris’teki Kürt kültür derneğine yönelik saldırıda hayatını kaybeden bir kişinin cenaze törenine katıldıkları gerekçesiyle 18 kişiyi gözaltına aldı.
12 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, etkinliklere katılımı nedeniyle terör örgütü propagandası suçlamasıyla yargılanan Kürt gazeteci Ceylan Şahinli’nin beraatına hükmetti.
13 Haziran: Bitlis’te polis, Kürt siyasetçiler Berivan Birlik ve Mahmut Arıkbağ’ı gözaltına aldı.
13 Haziran: Ankara’da polis, terörizm suçlamaları nedeniyle hakkında kesinleşmiş 14 yıl 9 ay 22 gün hapis cezası bulunan HDP yöneticisi Doğan Erbaş’ı gözaltına aldı.
13 Haziran: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), bir meclis oturumu sırasında “Kürdistan” referansı yaptığı için disiplin cezası alan eski milletvekili Osman Baydemir’e ilişkin davada Türkiye’yi haksız buldu. AİHM kararında meclis disiplin cezasının ifade özgürlüğü ihlali teşkil ettiğine hükmetti.
14 Haziran: Tekirdağ’da polis, aralarında Kürt siyasetçilerin de bulunduğu beş kişiyi terörizm suçlamalarıyla gözaltına aldı. Gözaltına alınan kişiler iki gün sonra çıkarıldıkları mahkemece tutuklandı.
14 Haziran: Diyarbakır’daki bir mahkeme, Demokratik Toplum Kongresi’ne (DTK) yönelik bir soruşturma kapsamında yargılanan siyasetçi Mehmet Şirin Tunç’u beraat ettirdi.
16 Haziran: Adana’daki bir mahkeme, verdiği müzik derslerinde terör örgütü propagandası yaptığı suçlamasıyla Kürt müzisyen İlyas Arzu’yu 6 yıl 3 ay hapis cezasına mahkum etti. Aynı davada yargılanan müzisyen Jiyan Savcı ise beraat etti.
16 Haziran: Tunceli’de polis eski HDP yöneticisi Hıdır Çiçek’i gözaltına aldı.
16 Haziran: İstanbul’da polis, HDP’nin ilçe şubelerinden birine baskın düzenleyerek bazı malzemelere el koydu.
16 Haziran: İstanbul’daki bir ilçe kaymakamlığı, Kürt sivil toplum kuruluşu tarafından planlanan kültürel bir etkinliği yasakladı.
17 Haziran: Haziran 2022’de tutuklanan Kürt gazetecilerden Safiye Alagaş, ilk duruşmasının ardından adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
DİĞER AZINLIKLAR
13 Haziran: İzmir’de polis, LGBT onur ayı vesilesiyle düzenlenen piknik etkinliğine müdahale ederek beş üniversite öğrencisini gözaltına aldı.
15 Haziran: İstanbul Valisi, ildeki tüm LGBT onur ayı etkinliklerinin “ailenin korunması amacıyla” yasaklandığını açıkladı.
15 Haziran: Eskişehir Valiliği, LGBT onur ayı etkinliklerinin 30 gün boyunca yasaklandığını açıkladı.
16 Haziran: Aydın Valiliği, bütün LGBT onur ayı etkinliklerinin üç gün süreyle yasaklandığını açıkladı.
16 Haziran: Muğla’daki bir ilçe kaymakamlığı, bütün LGBT onur ayı faaliyetlerinin 10 gün süreyle yasaklandığını açıkladı.
17 Haziran: İstanbul’daki bir ilçe kaymakamlığı, posterinde LGBT bireylere atıf yapıldığı gerekçesiyle bir stand up komedi gösterisini yasakladı.
17 Haziran: İzmir Valisi, LGBT onur ayı vesilesiyle düzenlenen tüm etkinliklerin yasaklandığını açıkladı.
18 Haziran: İstanbul’da LGBT onur yürüyüşüne müdahale eden polis 10 kişiyi gözaltına aldı. Eylemciler aynı gün içinde serbest bırakıldı.
CEZAEVİ KOŞULLARI
14 Haziran: Kırşehir’deki bir cezaevi yönetimi, kemik erimesi hastası olan mahkum Süleyman Ayaz’ın kemik testi yapılması talebini reddetti.
16 Haziran: İnsan Hakları Derneği (İHD) tarafından yayımlanan bir raporda, cezaevlerindeki hak ihlallerinin artış gösterdiği, bu kapsamda sosyal faaliyetler ile telefon görüşmeleri üzerine keyfi kısıtlamalar getirildiğini, mahkumların haksız şekilde tek kişilik hücrelere gönderildiğini ve sağlık hizmetlerine erişimin kesintiye uğradığını duyurdu.
MÜLTECİLER VE GÖÇMENLER
13 Haziran: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından çıkarılan bir ara tedbir kararında Türkiye’den Yunanistan’a geçen ve geri itilmelerinden korkulan 56 Türk sığınmacının geri gönderilmemesi gerektiği Yunanistan’a tebliğ edildi.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE
12 Haziran: Iğdır’daki bir cezaevinde gardiyanlar mahkumlara kötü muamelede bulundu ve mahkumlarla görüşmeye gelen avukatları sözlü olarak tehdit etti.
14 Haziran: Erzurum’daki bir cezaevi, disiplin soruşturmasını gerekçe göstererek hasta mahkum Sinan Karaer’in telefon haklarını 16 ay boyunca kısıtladı.
14 Haziran: Kırşehir’deki bir cezaevinde mahkumların ziyaretçileri arasında bulunan bir bebeğin çıplak aramaya maruz bırakıldığı duyuruldu.
15 Haziran: Kırşehir’deki bir cezaevinde gardiyanlar koğuş araması sırasında mahkumlara ait kişisel eşyalara hasar verdi ve bazı kişisel eşyalara el koydu.
16 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, Türk-Kırgız eğitimci Orhan İnandı’yı Gülen hareketiyle bağlantısı nedeniyle terörizm suçlamalarıyla 21 yıl hapis cezasına mahkum etti. İnandı 2021 yılında Türk istihbaratı tarafından Kırgızistan’dan kaçırılarak Türkiye’ye götürülmüştü. Kaçırılmasının ardından kamuoyuna yansıyan ilk görüntülerinde vücudunda bazı işkence izleri taşıdığı görülmüştü. Kasım 2021’de gerçekleştirilen ilk duruşmasında söz konusu şüpheleri doğrulayan inandı, 37 gün boyunca işkence altında sorgulandığını açıklamıştı.
SINIR ÖTESİ KÖTÜ MUAMELE
15 Haziran: Suriye’nin kuzeydoğusunda Türkiye tarafından gerçekleştirilen insansız hava aracı saldırılarında öldürülen 16 kişinin arasında bir sivilin de bulunduğu haberlerde duyuruldu.
16 Haziran: Ankara’daki bir mahkeme, Türk-Kırgız eğitimci Orhan İnandı’yı Gülen hareketiyle bağlantısı nedeniyle terörizm suçlamalarıyla 21 yıl hapis cezasına mahkum etti. İnandı 2021 yılında Türk istihbaratı tarafından Kırgızistan’dan kaçırılarak Türkiye’ye götürülmüştü. Kaçırılmasının ardından kamuoyuna yansıyan ilk görüntülerinde vücudunda bazı işkence izleri taşıdığı görülmüştü. Kasım 2021’de gerçekleştirilen ilk duruşmasında söz konusu şüpheleri doğrulayan inandı, 37 gün boyunca işkence altında sorgulandığını açıklamıştı.