(İlgili kaynakların linkleri İngilizce versiyonda yer almaktadır.)
KEYFİ GÖZALTI VE TUTUKLAMALAR
Hafta boyunca savcılar en az 63 kişi hakkında Gülen hareketiyle irtibatlı oldukları gerekçesiyle gözaltı kararı verdi. Birleşmiş Milletler Keyfi Tutuklama Çalışma Grubu (WGAD) tarafından Ekim 2020’de yayımlanan bir görüş belgesinde söz konusu grupla bağlantılı olduğu iddia edilen kişilerin geniş çaplı ve sistematik olarak hürriyetinden mahrum bırakılmasının insanlığa karşı suç teşkil edebileceği belirtildi. Derneğimiz 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana gerçekleşen Gülen hareketi bağlantılı toplu gözaltı uygulamalarını detaylı bir veritabanı vasıtasıyla sistematik olarak kayda geçirmektedir.
3 Ocak: Adalet Bakanlığı, hasta mahkumların tahliyesini kolaylaştırmaya yönelik bir genelge çıkardı. İnsan hakları grupları gelişmeyi olumlu bir ilk adım olarak karşıladı. Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’na göre, geçtiğimiz yıl ülkede 34’ü resmi makamlarca intihar olarak sınıflandırılmak üzere toplam 73 tutuklu ve mahkum cezaevlerinde hayatını kaybetti. İnsan Hakları Derneği, Nisan 2022 itibariyle cezaevlerinde 651’i kritik durumda olmak üzere toplam 1.517 hasta mahkum olduğunu duyurmuştu.
KEYFİ YAŞAM HAKKI İHLALLERİ
8 Ocak: Edirne’de polis, iltica etmek üzere Yunan sınırına doğru gittiği belirtilen Sedat Türkmen isimli KHK’lı eski polisi vurarak öldürdü.
ZORLA KAYBEDİLMELER
Hafta boyunca, 2016-2018 yılları arasındaki olağanüstü hal döneminde görevinden ihraç edilen ve 6 Ağustos 2019 tarihinde ortadan kaybolduğu ihbar edilen eski kamu çalışanı Yusuf Bilge Tunç’tan bir haber alınamadı. Tunç’un ortadan kaybolması 2016 yılından bu yana yaşanan ve Türk hükümetinin dahil olduğuna dair güçlü bulgular içeren bir dizi zorla kaybedilme vakasının son örneklerinden biri oldu.
TOPLANTI VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
3 Ocak: Kars Valiliği, il sınırları içerisinde her türlü açık hava toplantı ve gösterisini yedi gün boyunca yasakladı.
4 Ocak: Anayasa Mahkemesi, protestoya katılımları nedeniyle para cezasına çarptırılan Nureddin Şimşek, Deniz Topkan ve Cihan Tüzün lehine karar verdi.
4 Ocak: Hakkari Valiliği, il sınırları içerisinde her türlü açık hava toplantı ve gösterisini 15 gün boyunca yasakladı.
5 Ocak: Muş’ta düzenlenen cenaze etkinliğine müdahale eden polis 31 kişiyi gözaltına aldı.
6 Ocak: Tunceli Valiliği, il sınırları içerisinde her türlü açık hava toplantı ve gösterisini yedi gün boyunca yasakladı.
İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
3 Ocak: İstanbul savcıları moda tasarımcısı Eda Taşpınar hakkında sosyal medya mesajlarında halkı kin ve nefrete teşvik ettiği suçlamasıyla soruşturma başlattı.
3 Ocak: Bir İstanbul mahkemesi Ulaştırma Bakanlığı tarafından bakan Adil Karaismailoğlu’nun arkadaşlarına gizlice ihale verildiği iddialarına ilişkin en az üç habere erişim engeli getirdi.
3 Ocak: Bir Sakarya mahkemesi, ünlü borsacı Nihat Özçelik ve iktidar partisi milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu’nun adının karıştığı yolsuzluk iddialarına ilişkin iki haber ile bir köşe yazısına erişim engeli getirdi.
4 Ocak: Rize’de jandarmalar, ildeki bir ilçe belediyesinde basın ve halkla ilişkiler sorumlusu olarak çalışan Gökmen Turna isimli bir kişiyi halkı kin ve nefrete tahrik etme suçlamasıyla kısa süreli olarak gözaltına aldı.
5 Ocak: İstanbul’da bir istinaf mahkemesi, insan hakları savunucusu Şebnem Korur Fincancı’ya 2013 yılında dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakaret ettiği suçlamasıyla verilen mahkumiyeti onadı.
5 Ocak: Bir Ankara mahkemesi, TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un oğlu için İstanbul’daki bir devlet üniversitesi tarafından etik dışı şekilde kadro açıldığı iddialarına ilişkin iki haber ile bir tweete erişim engeli getirdi.
6 Ocak: Bir Kütahya mahkemesi, ilde yaşanan bir kadın cinayeti olayına ilişkin en az üç habere erişim engeli getirdi. Mahkeme söz konusu kararı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yapılan bir başvuru üzerine çıkardı.
8 Ocak: İstanbul’da havalimanı polisi gazeteci Gökhan Yavuzel’i gözaltına aldı.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE HUKUK DEVLETİ
3 Ocak: Danıştay, 2021 yılında kadına yönelik şiddete karşı İstanbul Sözleşmesi’nden Türkiye’nin çekilmesine ilişkin olarak çıkarılan cumhurbaşkanı kararnamesinin iptaliyle ilgili yapılan başvuruyu reddetti. Söz konusu karar ile Danıştay, cumhurbaşkanının Türkiye’yi uluslararası anlaşmalardan tek taraflı olarak çekme yetkisini tanımış oldu.
7 Ocak: Adana Valiliği, ildeki bir protesto yürüyüşüne yönelik fiziksel şiddet uygulamakla suçlanan polis memurları hakkında soruşturma açılmasına izin vermedi.
KÜRT AZINLIK
5 Ocak: Muş’ta polis, gösteriye giderken kontrol noktasında durdurduğu HDP yöneticisi Sedat Düşünmez’e fiziksel saldırıda bulundu.
5 Ocak: Anayasa Mahkemesi, terörle iltisaklı olmakla suçlanan HDP’nin hazine yardımını askıya aldı. Ülkede meclis seçimleri yaklaşırken HDP aynı zamanda kapatılmakla da karşı karşıya.
DİĞER AZINLIKLAR
5 Ocak: İzmir’de Ece E. isimli bir trans kadının kimliği tespit edilemeyen bir saldırgan tarafından öldürüldüğü duyuruldu. Söz konusu olayın transfobik bir nefret cinayeti olduğu konuyla ilgili haberlerde iddia edildi.
CEZAEVİ KOŞULLARI
3 Ocak: Bir Diyarbakır cezaevi, mahkum Seda Baykan’ın maruz kaldığı hak ihlallerini anlattığı dilekçelerini Adalet Bakanlığına ve TBMM İnsan Hakları Komisyonu’na iletmeyi reddetti.
3 Ocak: Bir Bolu cezaevi Nurullah Yıldız isimli mahkumun üniversiteye giriş sınavları için ihtiyaç duyduğu ders kitaplarını teslim etmedi.
3 Ocak: Bir Trabzon cezaevi siyasi mahkumları görüntülü konuşma hakkından mahrum bıraktı.
5 Ocak: Anayasa Mahkemesi, Afyon’da Rahmi Çağan isimli mahkumun ailesine gönderdiği mektupları sansürleyen cezaevi yönetiminin hak ihlali işlediğine hükmetti.
6 Ocak: Ankara’daki bir cezaevinde tutuklu bulunan Vahyettin Sarı isimli mahkumun tek kişilik hücrede tutulduğu ve sıcak suya erişiminin olmadığı duyuruldu.
6 Ocak: Diyarbakır’daki bir kadın cezaevi mahkumları görüntülü konuşma hakkından yararlandırmadı.
MÜLTECİLER VE GÖÇMENLER
5 Ocak: Van’da iki asker bir sınırdışı işlemi sırasında bir Afgan göçmene tecavüz ettikleri suçlamasıyla tutuklandı.
5 Ocak: Alman federal hükümetinin iltica kurumundan alınan verilere göre 2022 yılının ilk 11 ayında Türk vatandaşları tarafından Almanya’da toplam 20.802 iltica başvurusu yapıldığı ve söz konusu sayının bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 216’lık bir artışa tekabül ettiği haberleştirildi.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE
2 Ocak: Sosyal medyada paylaşılan bir videoda, Diyarbakır’da özel harekat polisleri sokakta bir kişiye kötü muamelede bulunurken görüldü. Resmi makamlar olayla ilgili olarak iki memur hakkında soruşturma açıldığını duyurdu.
3 Ocak: Ankara Barosu, 2022 yılında Ankara’da polis merkezlerinde yaşandığı iddia edilen işkence ve kötü muamele olaylarına ilişkin olarak hazırlanan dört raporu kamuoyuyla paylaştı. Söz konusu raporlarda, mülakat yapılan mağdurların itirafçılığa zorlama amaçlı kötü muameleye tabi tutulduğu ve hemen hepsinde işkence izlerinin görünür olduğu belirtildi. Baro yönetiminin daha önce raporları gizli tutmaya karar vermesi, geniş çaplı kamuoyu tepkisine ve baro bünyesindeki önde gelen insan hakları hukukçuların tepki olarak istifasına yol açmıştı.
3 Ocak: Antalya’daki bir cezaevinde gardiyanlar Dilan Yürüklü isimli bir mahkuma çıplak arama uygulaması yaptı.
3 Ocak: Anayasa Mahkemesi, 2016 yılında bir sokak protestosu sırasında polisin fiziksel şiddetine marus kalan Fevzi Ayber’in lehine karar verdi ve Ayber’e tazminat ödenmesine hükmetti.
5 Ocak: Muş’ta polis, gösteriye giderken kontrol noktasında durdurduğu HDP yöneticisi Sedat Düşünmez’e fiziksel saldırıda bulundu.
5 Ocak: Mardin’de özel harekat polisleri üzerlerindeki yöresel kıyafetler nedeniyle durdurdukları biri reşit olmayan iki kişiye kötü muamelede bulundu.
7 Ocak: Adana Valiliği, ildeki bir protesto yürüyüşüne yönelik fiziksel şiddet uygulamakla suçlanan polis memurları hakkında soruşturma açılmasına izin vermedi.
KADIN HAKLARI
3 Ocak: Danıştay, 2021 yılında kadına yönelik şiddete karşı İstanbul Sözleşmesi’nden Türkiye’nin çekilmesine ilişkin olarak çıkarılan cumhurbaşkanı kararnamesinin iptaliyle ilgili yapılan başvuruyu reddetti.
4 Ocak: Bianet tarafından çıkarılan aylık rapora göre Aralık ayında en az 19 kadın erkekler tarafından öldürüldü ve en az 65 kadın şiddete maruz kaldı.
6 Ocak: Bir Kütahya mahkemesi, ilde yaşanan bir kadın cinayeti olayına ilişkin en az üç habere erişim engeli getirdi. Mahkeme söz konusu kararı Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yapılan bir başvuru üzerine çıkardı.