(İlgili kaynakların linkleri İngilizce versiyonda yer almaktadır.)
KEYFİ GÖZALTI VE TUTUKLAMALAR
Hafta boyunca savcılar en az 105 kişi hakkında Gülen hareketiyle irtibatlı oldukları gerekçesiyle gözaltı kararı verdi. Birleşmiş Milletler Keyfi Tutuklama Çalışma Grubu (WGAD) tarafından Ekim 2020’de yayımlanan bir görüş belgesinde söz konusu grupla bağlantılı olduğu iddia edilen kişilerin geniş çaplı ve sistematik olarak hürriyetinden mahrum bırakılmasının insanlığa karşı suç teşkil edebileceği belirtildi. Derneğimiz 15 Temmuz darbe girişiminden bu yana gerçekleşen Gülen hareketi bağlantılı toplu gözaltı uygulamalarını detaylı bir veritabanı vasıtasıyla sistematik olarak kayda geçirmektedir.
8 Kasım: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 13 eski HDP milletvekilinin tutukluluğuyla ilgili olarak Türkiye’yi haksız buldu ve söz konusu vekillerden hâlâ cezaevinde bulunan ikisinin serbest bırakılmasına hükmetti.
ZORLA KAYBEDİLMELER
Hafta boyunca, 2016-2018 yılları arasındaki olağanüstü hal döneminde görevinden ihraç edilen ve 6 Ağustos 2019 tarihinde ortadan kaybolduğu ihbar edilen eski kamu çalışanı Yusuf Bilge Tunç’tan bir haber alınamadı. Tunç’un ortadan kaybolması 2016 yılından bu yana yaşanan ve Türk hükümetinin dahil olduğuna dair güçlü bulgular içeren bir dizi zorla kaybedilme vakasının son örneklerinden biri oldu.
TOPLANTI VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
8 Kasım: İstanbul’da polis, 10 kişiyi bir gösteriye katıldıkları için gözaltına aldı.
8 Kasım: Ankara’da belediye binası önünde bir inşaat projesine karşı düzenlenen protestoya müdahale eden polis yedi kişiyi gözaltına aldı.
8 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, hasta mahkumlar için düzenledikleri gösteriler nedeniyle yargılanan iki aktivistin beraatına hükmetti.
9 Kasım: Ankara’da Anayasa Mahkemesi önünde düzenlenen bir sendika gösterisine müdahale eden polis, sendika üyesi ve yöneticisi beş kişiyi gözaltına aldı.
10 Kasım: Bir Ankara mahkemesi, bir inşaat projesine karşı düzenlenen protestolara katıldıkları için yargılanan 13 üniversite öğrencisini 20 gün ila 8 ay arasında değişen hapis cezalarına mahkum etti, daha sonra bu hapis cezalarını para cezasına çevirdi.
İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
7 Kasım: Bir Ankara savcısı, muhalefet milletvekili Sezgin Tanrıkulu hakkında fezleke hazırladı. Türk silahlı kuvvetlerinin kuzey Irak’ta kimyasal silah kullandığı iddialarına ilişkin sözleri nedeniyle terör örgütü propagandası yapmakla suçlanan Tanrıkulu, milletvekili dokunulmazlığını kaybetmekle karşı karşıya.
8 Kasım: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsveç başbakanıyla düzenlediği bir basın toplantısı sırasında, “terörist” olarak nitelendirdiği Bülent Keneş’in iadesini talep etti. İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık yakmak için Türkiye bir süredir bu ülkelerde yaşayan bazı hükümet muhaliflerinin iadesi şartını öne sürüyor.
8 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, gazeteciler Serkan Ozan, Olcay Büyüktaş Akça, Ozan Yurtoğlu ve Hazal Ocak’a, cumhurbaşkanının oğluyla ilgili akraba kayırma iddialarının geçtiği bir haber nedeniyle tazminat cezası verdi.
9 Kasım: Cihan Kolivar isimli bir sendika yöneticisi, bir televizyon programındaki sözleri nedeniyle ulusu aşağılamak suçlamasıyla gözaltına alındı ve tutuklandı.
9 Kasım: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Gülen hareketiyle irtibatı nedeniyle Türk makamları tarafından aranan ve ABD’de yaşayan eski futbolcu Hakan Şükür’ün bir yayına konuk olarak alınması nedeniyle TV 5 kanalı hakkında soruşturma başlattı.
9 Kasım: Bir Aydın mahkemesi, sosyal medya platformu Tumblr’a erişim engeli getirdi.
10 Kasım: Bir mahkeme, eski HDP milletvekili Sırrı Süreyya Önder’e, devleti, hükümeti ve yargı makamlarını aşağılamak suçlamasıyla beş aylık bir hapis cezası verdi ve hükmün açıklanmasını geri bıraktı.
10 Kasım: Bir Diyarbakır cezaevi, tutuklu gazeteciler Serdar Altan, Mehmet Ali Ertaş, Ömer Çelik, Zeynel Abidin Bulut ve Mazlum Güler tarafından sunulan görüşçü listesindeki bazı isimleri “sakıncalı” oldukları gerekçesiyle listeden çıkardı.
10 Kasım: Bir Ankara mahkemesi, muhalefet milletvekili Engin Özkoç’u yaptığı bir konuşmadan dolayı cumhurbaşkanına tazminat ödemeye mahkum etti.
10 Kasım: Expression Interrupted Project tarafından yayımlanan bir rapora göre Türkiye’de Temmuz-Eylül ayları arasında toplam 73 gazeteci mahkemelerde düzenlenen 51 duruşmaya çıkarıldı. Rapora göre aynı dönemde cezaevindeki gazetecilerin sayısı 67’den 68’e çıktı.
10 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, İstanbul belediye başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yargılandığı bir davaya daha önce bakan bir hakimin İmamoğlu’na siyaset yasağı getirmesi yönünde telkine maruz kaldığı iddiasına yönelik bir köşe yazısı ile bir habere erişim engeli getirdi.
11 Kasım: Savcılar, 2019 yılında seçim görevlilerine hakaret etmekle suçlanan İstanbul belediye başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında en az 15 ay hapis cezası verilmesini talep etti. Mahkeme tarafından kararlaştırılması halinde sözkonusu ceza İmamoğlu için siyaset yasağı anlamına geliyor.
11 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, Murat Önder isimli bir akademisyenle ilgili intihal ve yolsuzluk iddialarına ilişkin bir habere erişim engeli getirdi.
11 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, Gürkan Selçuk Kumbaroğlu adlı bir akademisyen hakkındaki intihal iddialarına ilişkin bir habere erişim engeli getirdi.
13 Kasım: Emniyet Genel Müdürlüğü, İstanbul’da gerçekleştirilen bombalı saldırı hakkında sosyal medyada yapılan yorumlar nedeniyle 25 kişi hakkında soruşturma başlatıldığını duyurdu.
13 Kasım: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), İstanbul’da en az altı kişinin hayatını kaybetmesine yol açan bombalı saldırı hakkında yayın yasağı getirdi. Ayrıca, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından olayın ardından sosyal medya platformları Twitter, Instagram, YouTube ve Facebook’un bant genişliğinin ciddi ölçüde düşürüldüğü duyuruldu.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE HUKUK DEVLETİ
7 Kasım: Bir köşe yazarı, İstanbul belediye başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yargılandığı bir davaya daha önce bakan Hüseyin Zengin adlı bir hakime, İmamoğlu’na siyaset yasağı getirmesi yönünde telkinde bulunulduğunu duyurdu. İmamoğlu 2019 yılında seçim görevlilerine hakaret etmekle suçlanıyor. Zengin, geçtiğimiz Haziran ayında bir cumhurbaşkanı kararnamesiyle başka bir mahkemeye atanmıştı. Köşe yazarının iddiasına göre söz konusu görev değişikliği Zengin’in İmamoğlu’na daha hafif bir ceza verme niyetini etrafındaki bazı meslektaşlarına açıklamasının ardından geldi. Dava sürecine bakan savcılar 11 Kasım günü İmamoğlu hakkında en az 15 aylık bir hapis cezası talep etti. Söz konusu ceza İmamoğlu için siyaset yasağı anlamına geliyor.
11 Kasım: Bir İstanbul mahkemesi, terörizm suçlamalarıyla yargılanan 19 avukatı toplam 146 yıl hapis cezasına mahkum etti.
13 Kasım: İstanbul’da gerçekleştirilen ölümcül bombalı saldırının ardından Jiyan Tosun adlı avukatın bazı sosyal medya kullanıcıları tarafından hedef gösterildiği, ölüm tehditleri alan Tosun’un güvenliğinden endişe ettiği için geceyi İstanbul’daki bir adliye binasında geçirdiği duyuruldu.
KÜRT AZINLIK
8 Kasım: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 13 eski HDP milletvekilinin tutukluluğuyla ilgili olarak Türkiye’yi haksız buldu ve söz konusu vekillerden hâlâ cezaevinde bulunan ikisinin serbest bırakılmasına hükmetti.
10 Kasım: Bir mahkeme, eski HDP milletvekili Sırrı Süreyya Önder’e, devleti, hükümeti ve yargı makamlarını aşağılamak suçlamasıyla beş aylık bir hapis cezası verdi ve hükmün açıklanmasını geri bıraktı.
CEZAEVİ KOŞULLARI
7 Kasım: Bir İzmir cezaevinde gardiyanlar iki mahkuma ait kişisel eşyalara el koydu.
9 Kasım: Bir Kocaeli cezaevinde, tedaviye ihtiyaç duyan bazı mahkumların, hastane sevki sırasında gardiyanların ardından ikinci bir kez de askerler tarafından aranmayı reddetmeleri üzerine tedavileri yaptırılmadı. Konuyla ilgili haberlerde, Eylem Baş adlı bir mahkumun tedavisinin bu nedenden dolayı bir aydır aksatıldığı ve mahkumun ciddi ölçüde kilo kaybettiği belirtildi.
11 Kasım: Mersin’deki bir kadın cezaevinde mahkumlara yeterli miktarda sıcak su verilmediği duyuruldu.
MÜLTECİLER VE GÖÇMENLER
7 Kasım: İstanbul’da bir Afgan göçmen üç kişinin fiziksel saldırısına uğradı.
10 Kasım: Ankara’da beş Afgan göçmen bir evde bıçaklanarak öldürülmüş halde bulundu. Yerel insan hakları grupları olayın bir nefret suçu olmasından şüpheleniyor.
10 Kasım: Avrupa Birliği İltica Ajansı (EUAA) tarafından yayımlanan verilere göre Ağustos ayında AB ülkelerinde Türk vatandaşları tarafından toplam 4.600 iltica başvurusu yapıldığı, bu sayının 2014 yılından bu yana en yüksek aylık bilanço olduğu duyuruldu.
İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE
7 Kasım: Bir İzmir cezaevinde gardiyanlar Tuğçenur Özbay ve Güzin Tolga isimli mahkumlara fiziksel saldırıda bulundu.
7 Kasım: Bir Kayseri cezaevinde gardiyanlar Süreyya Erge isimli bir mahkuma fiziksel ve sözlü saldırıda bulundu.
7 Kasım: Bir Ankara cezaevinde gardiyanlar, görüşe gelen mahkum yakını Ferda Öztürk ile 15 ve 10 yaşlarındaki iki çocuğuna çıplak arama uygulaması yaptı.
9 Kasım: Bir Kahramanmaraş cezaevinde gardiyanlar Ahmet Bilge, Rahim Durukan ve Ahmet İsmail adlı üç mahkuma fiziksel saldırıda bulundu.
10 Kasım: Bir Diyarbakır cezaevi, tutuklu gazeteciler Serdar Altan, Mehmet Ali Ertaş, Ömer Çelik, Zeynel Abidin Bulut ve Mazlum Güler tarafından sunulan görüşçü listesindeki bazı isimleri “sakıncalı” oldukları gerekçesiyle listeden çıkardı.
SINIR ÖTESİ KÖTÜ MUAMELE
7 Kasım: İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Türkiye’yi Suriye’ye su akışını kesintiye uğratmakla ve bölgede yaşanan kolera salgınını daha da ağırlaştırmakla suçladı.
8 Kasım: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsveç başbakanıyla düzenlediği bir basın toplantısı sırasında, “terörist” olarak nitelendirdiği Bülent Keneş’in iadesini talep etti. İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık yakmak için Türkiye bir süredir bu ülkelerde yaşayan bazı hükümet muhaliflerinin iadesi şartını öne sürüyor.
10 Kasım: Bir Alman mahkemesi, Aziz A. ismindeki bir taksi şoförünü Türkiye istihbaratı lehine Almanya’daki Türk muhalifler üzerinde casusluk yaptığı gerekçesiyle dokuz ay hapis cezası vererek cezayı erteledi.
12 Kasım: Türkiye’nin devlet haber ajansı tarafından yayımlanan bir haberde, 6 Eylül günü Azerbaycan’da kaybolduğu duyurulan Uğur Demirok isimli bir Türk iş adamının kaçırıldığı ve Türkiye’ye getirildiği teyit edildi.